Dậy thì sớm – phát hiện sớm bảo vệ sức khỏe cho trẻ

Trong những năm gần đây, tình trạng dậy thì sớm ở trẻ em đang có xu hướng gia tăng đáng kể, không chỉ trên thế giới mà cả tại Việt Nam. Việc phát hiện và can thiệp sớm đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe thể chất và tinh thần cho trẻ.

 Dậy thì sớm là gì?

Dậy thì sớm là tình trạng trẻ xuất hiện các dấu hiệu phát triển cơ thể giống người trưởng thành sớm hơn bình thường, tức là trước 8 tuổi ở bé gái và trước 9 tuổi ở bé trai.
Các biểu hiện thường gặp gồm: phát triển tuyến vú, mọc lông nách hoặc lông mu, thay đổi giọng nói, nổi mụn trứng cá, hoặc tăng trưởng chiều cao nhanh bất thường trong thời gian ngắn.

Tỷ lệ dậy thì sớm đang gia tăng

Theo thống kê tại Hoa Kỳ, 48% bé gái da đen và 15% bé gái da trắng đã có dấu hiệu dậy thì ngay từ 8 tuổi (1). Tại Đan Mạch, tỷ lệ mắc dậy thì sớm ước tính khoảng 20/10.000 trẻ gái và 5/10.000 trẻ trai (2).

Ở Việt Nam, số ca dậy thì sớm tăng gấp 2–3 lần chỉ trong vài năm gần đây. Tại Bệnh viện Nhi Trung ương và Bệnh viện Nhi đồng 1, mỗi tháng ghi nhận hàng chục đến hàng trăm ca mới đến khám và điều trị.

Nguyên nhân – Không chỉ do yếu tố nội tiết

Phần lớn các trường hợp dậy thì sớm là vô căn (không rõ nguyên nhân), tuy nhiên nhiều nghiên cứu cho thấy mối liên quan giữa dậy thì sớm và các yếu tố sau:

• Béo phì, chế độ dinh dưỡng hiện đại: Trẻ ăn nhiều thực phẩm chế biến sẵn, dư năng lượng.
• Tiếp xúc với hóa chất gây rối loạn nội tiết như BPA, phthalates – thường có trong nhựa, mỹ phẩm, bao bì thực phẩm.
• Lối sống hiện đại: ít vận động, ngủ muộn, sử dụng thiết bị điện tử nhiều giờ mỗi ngày.

Vì sao cần phát hiện sớm?

Nếu không được phát hiện và can thiệp kịp thời, dậy thì sớm có thể gây ra nhiều hệ lụy:

• Ngừng tăng trưởng chiều cao sớm, khiến trẻ thấp hơn so với tiềm năng di truyền.
• Ảnh hưởng tâm lý: trẻ dễ lo lắng, tự ti, thậm chí bị trêu chọc do phát triển khác biệt so với bạn bè.
• Có thể là dấu hiệu của bệnh lý nội tiết hoặc u tuyến yên, cần được chẩn đoán và điều trị sớm.

Vai trò của xét nghiệm trong chẩn đoán

Xét nghiệm nội tiết giúp bác sĩ xác định dậy thì sớm là sinh lý hay bệnh lý, từ đó đưa ra hướng điều trị phù hợp.
Các xét nghiệm thường được chỉ định gồm:

FSH, LH: đánh giá hoạt động của trục nội tiết.

Estradiol (E2) ở bé gái hoặc Testosterone ở bé trai: xác định nồng độ hormone sinh dục.

Các xét nghiệm chuyên sâu khi nghi ngờ rối loạn ở tuyến yên hoặc tuyến thượng thận.

Tại sao nên làm xét nghiệm tại Bệnh viện Đa khoa Hà Đông?

Bệnh viện Đa khoa Hà Đông được trang bị hệ thống xét nghiệm miễn dịch tự động Unicel DxI 800 Access Immunoassay System – một trong những thiết bị hiện đại hàng đầu hiện nay, có khả năng thực hiện tới 400 xét nghiệm mỗi giờ, cho kết quả nhanh chóng và chính xác cao.

Đội ngũ bác sĩ chuyên khoa Nội tiết – Sinh hóa giàu kinh nghiệm trực tiếp thăm khám, tư vấn và theo dõi. Quy trình lấy mẫu nhẹ nhàng, nhanh chóng, phù hợp với trẻ nhỏ, giúp cha mẹ yên tâm khi đưa con đi kiểm tra.

Lời khuyên của bác sĩ

Cha mẹ cần thường xuyên quan sát sự phát triển của trẻ, đặc biệt khi thấy trẻ có dấu hiệu thay đổi cơ thể sớm bất thường.

Việc xét nghiệm và kiểm tra nội tiết sớm giúp phát hiện nguyên nhân, can thiệp kịp thời, từ đó bảo vệ sức khỏe thể chất và tinh thần của trẻ một cách toàn diện.

Tài liệu tham khảo

1. Herman-Giddens ME et al., Secondary sexual characteristics and menses in young girls seen in office practice, Pediatrics, 1997;99(4):505-512.
2. Teilmann G, et al. Prevalence and incidence of precocious puberty in Denmark: an epidemiologic study based on national registries. Pediatrics, 2005;116(6):1323-1328.