Những điều cần biết về gây mê trước một ca phẫu thuật

    Gây mê để phẫu thuật là kỹ thuật phức tạp, tiềm ẩn nhiều rủi ro, do đó an toàn gây mê phẫu thuật là tiêu chí được bác sĩ, kỹ thuật viên gây mê, phẫu thuật viên quan tâm hàng đầu. Người bệnh sẽ được đánh giá đầy đủ và toàn diện trước khi phẫu thuật để đưa ra phương án gây mê phù hợp nhất đối với từng cuộc phẫu thuật, từng người bệnh để đảm an toàn nhất cho bệnh nhân.

1. Gây mê là gì? Tại sao phải gây mê trước phẫu thuật?

   Gây mê là phương pháp vô cảm có mục đích làm mất tạm thời ý thức, cảm giác và các phản xạ của bệnh nhân bằng các thuốc mê tác động lên hệ thần kinh trung ương. Việc gây mê sẽ giúp bệnh nhân nằm yên, không đau và không lo lắng hay cử động trong suốt quá trình phẫu thuật. Đây cũng là phương pháp để đảm bảo an toàn cho bệnh nhân vì đau đớn và sợ hãi quá mức có thể dẫn đến phản xạ ngừng tim.

   Tùy vào đường vào của thuốc gây mê, kỹ thuật gây mê mà người ta chia ra làm 3 loại gây mê gồm:

Gây mê hô hấp: Người bệnh sẽ hít hơi thuốc mê qua hệ thống máy mê,thuốc mê qua phổi để vào máu làm mất ý thức tạm thời khi thực hiện phẫu thuật.

 Gây mê tĩnh mạch: Người bệnh được tiêm thuốc mê vào tĩnh mạch, thuốc theo hệ thống tuần hoàn nên não gây mất ý thức tạm thời khi thực hiện phẫu thuật/thủ thuật

Gây mê cân bằng: Người bệnh được dùng thuốc mê khác nhau qua một đường hoặc nhiều đường khác nhau vào cơ thể bệnh nhân để gây mê. Bên cạnh đó có sử dụng  các thuốc giảm đau, thuốc giãn cơ phối hợp trong gây mê để thực hiện phẫu thuật.

Việc gây mê trước phẫu thuật sẽ giúp bệnh nhân nằm yên, không đau và không lo lắng hay động đậy trong suốt quá trình phẫu thuật

2. Những điều cần biết về gây mê trước phẫu thuật

Tâm lý lo lắng trước các cuộc phẫu thuật là điều không thể tránh khỏi ở hầu hết các bệnh nhân, vì vậy, việc giải thích kỹ càng về quá trình phẫu thuật bao gồm cả gây mê cho bệnh nhân là rất quan trọng để ổn định tâm lý, kiểm soát về sức khỏe, có được sự hợp tác, chuẩn bị tốt nhất của người bệnh. Một số câu hỏi thường gặp về gây mê trong quá trình phẫu thuật gồm có:

• Gây mê có nguy hiểm không?

Mục đích chính của việc gây mê là đảm bảo an toàn cho bệnh nhân khi phẫu thuật và với sự phát triển của khoa học kỹ thuật nhiểu thuốc mê tốt thế hệ mới ra đời, cùng với trang thiết bị hiện đại thì việc gây mê đã được thực hiện rộng rãi hơn với ít những biến chứng nguy hiểm hơn. Do đó bệnh nhân có thể hoàn toàn yên tâm khi được tiến hành gây mê phẫu thuật.

• Bệnh nhân cần tự chuẩn bị những gì trước gây mê?

   Việc chuẩn bị trước khi phẫu thuật có ý nghĩa cực kỳ quan trọng. Đây là thời điểm người bệnh cần có sự chuẩn bị tốt nhất cả về thể chất và tinh thần để bước vào cuộc mổ, đồng thời người bệnh cần nắm rõ quy trình phẫu thuật để phối hợp phòng ngừa, giảm thiểu các yếu tố có thể ảnh hưởng đến nguy cơ phẫu thuật và gây mê.

   Trước khi được phẫu thuật thì tất cả các bệnh nhân sẽ được kiểm tra các chức năng quan trọng trong cơ thể để các bác sĩ đưa ra phương pháp gây mê phù hợp nhất đối với mỗi bệnh nhân,mỗi loại phẫu thuật.

• Trước khi phẫu thuật

Tình trạng thể chất: Người bệnh nên được chuẩn bị rất tốt về chế độ dinh dưỡng trước mổ. Chế độ ăn nên giàu chất đạm, giàu dinh dưỡng và vitamin, đặc biệt những bệnh nhân bị suy dinh dưỡng cần có chế độ dinh dưỡng đặc biệt để nâng cao thể trạng. Nên chọn các loại thức ăn phù hợp, dễ tiêu hóa và đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Một số trường hợp có bệnh lý đặc biệt như nhiễm khuẩn, bệnh tim, gan, thận …cần có tư vấn của chuyên khoa dinh dưỡng.

Không hút thuốc:  người nghiện thuốc thường gặp các vấn đề về hô hấp trong hoặc sau khi phẫu thuật, tăng nguy cơ viêm phổi, xẹp phổi sau mổ do tăng tiết đờm dãi, dịch nhầy trong khí phế quản. Hút thuốc lá làm giảm lưu thông máu, làm chậm quá trình lành vết mổ, vết mổ sẽ dễ bị nhiễm khuẩn.. Vậy nên dừng thuốc lá trước mổ càng lâu càng tốt, ít nhất là 3 tuần trước mổ

Tránh uống rượu, bia: Uống rượu, bia sẽ ảnh hưởng đến quá trình hồi phục tăng nguy cơ chảy máu, giảm đáp ứng miễn dịch. ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa thuốc gây tê, gây mê.

Tập luyện: Nên tập các động tác lý liệu pháp hô hấp như: Tập hít sâu, thở chậm, ho khạc đờm, nằm trên giường tập các động tác co, gấp, duỗi các chi. Nên ngủ sớm, ngủ đủ giấc và sử dụng thuốc theo đúng hướng dẫn của bác sỹ.

• Ngày vào viện chuẩn bị cho phẫu thuật

-Nên đi cùng với người thân/ người giám hộ để hỗ trợ người bệnh khi cần (đảm bảo an toàn cũng như lý do pháp lý).

-Không nên mang trang sức quý giá, đắt tiền đến bệnh viện

-Với bất kỳ thay đổi nào về tình trạng chung của cơ thể, người bệnh/ người nhà người bệnh cần phải báo ngay với bác sỹ hoặc điều dưỡng thăm khám khi vào viện.

-Các xét nghiệm như: xét nghiệm máu, chụp XQ, siêu âm bụng, nội soi, điện tim, chụp cộng hưởng từ, cắt lớp vi tính, siêu âm tim (nếu cần) sẽ được bổ sung và hoàn thành trước khi thực hiện ca phẫu thuật của người bệnh.

-Một số loại thuốc đặc biệt người bệnh đang sử dụng như thuốc chống đông, thuốc lợi tiểu, thuốc đái tháo đường, huyết áp, tim mạch… người bệnh phải báo với bác sỹ điều trị để có hướng dẫn cụ thể. Một số thuốc có thể vẫn tiếp tục sử dụng, một số phải ngừng. Các bác sỹ sẽ cân nhắc giữa lợi ích và nguy cơ khi dừng thuốc để đảm bảo an toàn cho phẫu thuật

-Nếu người bệnh sốt/cảm lạnh, đến kỳ kinh nguyệt hoặc có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào khác trước phẫu thuật 1 ngày cần báo ngay cho bác sỹ điều trị.

• Khám tiền mê

   Sau khi đã hoàn tất các xét nghiệm cơ bản, người bệnh sẽ được bác sĩ gây mê khám tiền mê đánh giá toàn diện chức năng các cơ quan cũng như khả năng chịu đựng cuộc phẫu thuật, đồng thời kết hợp điều trị các bệnh lý phối hợp ( tim mạch, huyết áp, tiểu đường, hô hấp, dinh dưỡng…),  bổ sung xét nghiệm, dự trù máu, quyết định phương pháp gây mê, giảm đau sau mổ.

   Người bệnh cần cung cấp các thông tin chính xác nhất là tiền sử dị ứng, sốc phản vệ, hen xuyễn hoặc tiền sử gây mê, phẫu thuật cũng như bệnh lý nền, các thuốc đang sử dụng.

   Bác sĩ cũng sẽ giải thích về phương pháp gây mê, phương pháp giảm đau sẽ áp dụng cho người bệnh, các điểm chú ý cần phối hợp của người bệnh cũng như nguy cơ có thể xảy ra.

• Thủ tục pháp lý thực hiện trước phẫu thuật, thủ thuật, gây mê

Sau khi được cung cấp đầy đủ thông tin về phẫu thuật, người bệnh sẽ ký cam kết chấp thuận cho bác sĩ thực hiện phẫu thuật điều trị theo kế hoạch.

Tùy vào tính chất phẫu thuật, người bệnh có thể được yêu cầu ký cam kết, thủ tục cần thiết bao gồm cả nghĩa vụ tài chính. Người dưới 18 tuổi phải có cha mẹ hoặc người giám hộ ký vào những cam kết chấp thuận nói trên.

• Những điểm lưu ý trước phẫu thuật

Tẩy trang và chùi sạch sơn móng tay, móng chân trước khi phẫu thuật

Chải và cột gọn tóc

Tháo kính áp tròng, tháo răng giả tháo lắp

Tháo tất cả đồ trang sức, bao gồm các loại khuyên đeo trên người

Mặc quần áo do bệnh viện cung cấp, không mang tất và mặc đồ lót. Mang giày dép thoải mái, không mang giày cao gót, xăng đan hay dép xỏ ngón.

Đi tiểu trước khi vào phòng mổ

Bệnh nhân nhỏ tuổi cần có bố mẹ hoặc người giám hộ đi kèm

Trước khi phẫu thuật, nếu người bệnh có các triệu chứng bất thường như: cảm lạnh, đau họng, ho, đau bụng cồn cào, tiêu chảy hoặc sốt, người bệnh cần thông báo cho bác sĩ phẫu thuật, bác sĩ gây mê hoặc điều dưỡng tại khoa để kịp thời thăm khám tình trạng người bệnh. Bác sĩ có thể quyết định hoãn thực hiện phẫu thuật cho đến khi tình trạng người bệnh ổn định.

• Vệ sinh cơ thể trước khi phẫu thuật

Giữ gìn vệ sinh cơ thể giúp giảm thiểu nguy cơ nhiễm trùng sau mổ. Bệnh viện sẽ hướng dẫn người bệnh sử dụng loại xà phòng khử trùng đặc biệt và yêu cầu người bệnh tắm trước khi phẫu thuật

Kỹ thuật tắm như sau: Dùng tay thoa xà phòng thật kỹ toàn bộ cơ thể, đảm bảo toàn bộ bề mặt da trên cơ thể đều được cọ sạch với xà bông. Sau đó, người bệnh xả nước sạch và lau khô người bằng khăn sạch. Người bệnh không cần gội đầu nếu đầu vẫn sạch, trừ khi phải phẫu thuật đầu hay cổ. Sau lần tắm sau cùng, mặc quần áo sạch do bệnh viện cung cấp.

• Hướng dẫn nhịn ăn uống và sử dụng thuốc trước phẫu thuật 

Tùy từng chuyên khoa và từng trường hợp người bệnh cụ thể mà bác sĩ phẫu thuật và bác sĩ gây mê sẽ cho chỉ định người bệnh nhịn ăn, uống trước mổ vào thời điểm nào.

Nhịn ăn uống giúp phòng ngừa việc hít các vật thể lạ, chất nôn vào đường thở gây sặc, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng. Vì vậy, việc tuân thủ theo hướng dẫn của bác sỹ gây mê, bác sỹ phẫu thuật là rất quan trọng.

Kể cả trong trường hợp bạn được gây tê vùng thì việc tuân thủ các hướng dẫn nhịn ăn uống cũng rất quan trọng vì có thể người bệnh có thể sẽ phải cấp cứu hoặc chuyển gây mê toàn thân. Cần từ 6 – 8 giờ sau ăn để dạ dày ở trạng thái trống, an toàn cho việc gây mê, tránh nguy cơ thức ăn và dịch từ dạ dày có thể vào phổi nếu dạ dày vẫn còn thức ăn hoặc nhiều dịch. Do đó người bệnh cần kết thúc bữa ăn cuối trước khi lên phòng mổ khoảng 8 tiếng. Sữa, súp loãng cần kết thúc trước 06 giờ.

Người bệnh có thể được uống nước giàu Carbonhydrat nhiều lần trong đêm (nhỏ hơn 200 ml) kết thúc 2 giờ trước khi được gây mê và phẫu thuật. Trẻ em cho bú sữa mẹ trước 04 giờ.

Bệnh nhân cần chú ý tuân thủ nhịn ăn trước mổ 6 tiếng và nhịn uống 3 tiếng trước gây

Bác sĩ sẽ trao đổi và hướng dẫn người bệnh về các loại thuốc người bệnh đang uống. Những loại thuốc có thể gây ra biến chứng chảy máu nhiều trong quá trình phẫu thuật như thuốc chống đông máu có thể được yêu cầu ngưng và hoặc chuyển loại trước khi thực hiện thủ thuật, phẫu thuật theo hướng dẫn của bác sĩ.

Thuốc điều trị tăng huyết áp loại ức chế men chuyển phải được dừng trước phẫu thuật 24h, có thế chuyển sang một loại thuốc hạ áp khác theo hướng dẫn của bác sĩ.

Một số vitamin và thảo dược như nhân sâm, tỏi, Ginkgo biloba..., có thể gây biến chứng chảy máu trong quá trình phẫu thuật. Người bệnh cần phải trao đổi với bác sĩ về các loại sản phẩm bổ sung đang sử dụng.

Bệnh nhân đái tháo đường sẽ được hướng dẫn ngưng uống thuốc điều trị đái tháo đường vào buổi sáng ngày phẫu thuật. Nếu người bệnh dùng Insulin, bác sĩ có thể đề nghị giảm liều hoặc chỉnh liều theo lượng đường trong máu của bạn.

Nếu người bệnh có bệnh lý ngưng thở khi ngủ (ngủ ngáy), cần thông báo tình trạng này với bác sĩ để bác sĩ và điều dưỡng chủ động kế hoạch theo dõi hô hấp cho người bệnh trong và sau khi phẫu thuật.

• Thời gian thực hiện phẫu thuật

Điều dưỡng sẽ thông báo cho người bệnh thời gian dự tính của ca phẫu thuật. Để chuẩn bị tốt cho ca phẫu thuật, người bệnh sẽ được đưa đến phòng mổ từ 30 - 45 phút trước khi bắt đầu.

• Đến phòng phẫu thuật

Người bệnh sẽ được nhân viên đưa đến khu vực phòng phẫu thuật, điều dưỡng sẽ kiểm tra lại các thông tin liên quan đến người bệnh và người đi cùng đến phòng mổ..

• Gây mê sau bao lâu thì tỉnh?

   Với sự tiến bộ của thuốc mê cũng như phương pháp gây mê mà hầu như bệnh nhân sẽ tỉnh sau phẫu thuật vài phút do các thuốc mê thế hệ mới được đào thải nhanh sau khi ngưng sử dụng thuốc, cảm giác sau khi tỉnh lại cũng dịu nhẹ hơn các thuốc trước đây.

• Các tác dụng không mong muốn của gây mê

  Kỹ thuật gây mê hiện đại thường rất an toàn, tuy nhiên mỗi phương pháp gây mê vẫn có những nguy cơ, tác dụng phụ hoặc biến chứng của nó bao gồm:

Buồn nôn hoặc nôn, Nhức đầu

Đau, bầm ở vị trí tiêm chích

Khô hoặc chấn thương môi, họng

Nhìn mờ, nhìn đôi hoặc chóng mặt,Tiểu khó

Ít gặp hơn có thể kể đến như đau nhức cơ, yếu mệt, phản ứng dị ứng nhẹ, sẩn ngứa hoặc tổn thương thần kinh tạm thời

Một số biến chứng hiếm gặp và thậm chí có thể nặng khi gây mê gồm có:

Phản ứng dị ứng và co thắt đường thở

Huyết khối chi dưới

Cơn co giật động kinh

Nhiễm trùng hô hấp (thường xảy ra ở người hút thuốc lá)

Dị ứng nặng hoặc sốc,Sốt cao ác tính

Đột quỵ hoặc nhồi máu cơ tim

Sặc hít (viêm phổi)

Huyết khối trong mạch máu phổi phổi

Các nguy cơ biến chứng sẽ càng tăng cao ở những bệnh nhân lớn tuổi, nghiện thuốc lá hoặc thừa cân, có các bệnh lý nền nặng như đái tháo đường, bệnh tim, bệnh thận, tăng huyết áp.

• Hậu phẫu

Người bệnh được đưa đến phòng hồi tỉnh để theo dõi và chăm sóc sau phẫu thuật. Tại đây, bác sĩ và điều dưỡng sẽ theo dõi cho đến khi người bệnh tỉnh lại (nếu có gây mê) hoặc 2 chân cử động được (nếu gây tê tủy sống). Khi người bệnh ổn định, phục hồi hoàn toàn về ý thức, chức năng vận động, cảm giác, phản xạ… nhân viên khu hồi tỉnh sẽ liên hệ chuyển người bệnh về phòng bệnh.

• Khi nào bệnh nhân cần Hồi sức tích cực

Các bệnh nhân nặng cần chăm sóc và hồi sức tích cực sau mổ sẽ được chuyển về khu  Hồi sức tích ngoại khoa.  Tại đây được trang bị hệ thống máy móc, trang thiết bị theo dõi và hỗ trợ đặc biệt dành cho bệnh nhân có chỉ định hỗ trợ hô hấp, săn sóc, hồi sức tích cực. Đây là khu vực vô trùng, bệnh nhân được chăm sóc toàn diện  nên cần giới hạn thân nhân vào thăm bệnh.

• Trở về phòng bệnh

Sau khi rời phòng hồi tỉnh, người bệnh được đưa về phòng bệnh. Điều dưỡng sẽ theo dõi huyết áp, nhịp tim và nhiệt độ cho người bệnh, đánh giá mức độ đau và theo dõi các diễn tiến của người bệnh... để kịp thời thông báo cho bác sĩ khi có bất thường

Để tránh nguy cơ choáng dẫn tới té ngã sau phẫu thuật, người bệnh không nên tự ý rời khỏi giường mà nên nhờ sự trợ giúp của người thân và hướng dẫn của điều dưỡng

Sau phẫu thuật, trên cơ thể người bệnh có thể còn các ống dẫn lưu, ống dẫn nước tiểu… Điều dưỡng sẽ giải thích cho người bệnh về vai trò của các ống này. Nhằm đảm bảo người bệnh được chăm sóc tốt nhất, điều dưỡng rất cần sự hợp tác của người bệnh và người nhà đối với các lưu ý về ống dẫn lưu.

*Hãy báo cho điều dưỡng hay bác sĩ nếu bạn thấy có những triệu chứng sau:

Đau nhiều

Đi tiểu khó hoặc thấy đau khi tiểu

Đau khi hít vào hoặc thở ra

Đau ở vết mổ

Buồn nôn ói mửa (do ảnh hưởng thông thường của thuốc mê)

Bất kỳ triệu chứng bất thường nào khác.

Kiểm soát cơn đau

Các bác sĩ sẽ cố gắng giảm nhẹ cơn đau sau thủ thuật, phẫu thuật đến mức thấp nhất cho người bệnh. Hiện nay tại bệnh viện đa khoa Hà Đông đã triển khai gói “Giảm đau sau phẫu thuật” đến hầu hết người bệnh.

• Chế độ ăn – vận động sớm sau phẫu thuật

Ngay sau phẫu thuật, người bệnh không được ăn hay uống trong một thời gian nhất định. Điều dưỡng tại khoa sẽ thông báo khi nào người bệnh được phép ăn uống bình thường trở lại

Khi đã được phép ăn uống, người bệnh cần ngồi dậy khi ăn và uống để tránh nguy cơ bị hít sặc.

Bệnh nhân sẽ được hướng dẫn vận động sớm nhất có thể để tăng khả năng hồi phục sau phẫu thuật

• Chăm sóc, theo dõi và điều trị sau khi phẫu thuật

   Bác sĩ phẫu thuật hoặc một thành viên của ê-kíp phẫu thuật sẽ kiểm tra sức khỏe của người bệnh mỗi ngày để đánh giá tiến độ hồi phục của vết mổ và tiến triển hồi phục cho đến khi người bệnh xuất viện.

     Bệnh viện Đa khoa Hà Đông là một trong bốn bệnh viện đa khoa hạng I trực thuộc Sở y tế hà Nội. Hàng năm Khoa gây mê hồi sức thực hiện gây mê cho phẫu thuật/thủ thuật cho khoảng 15.000 bệnh nhân đảm bảo an toàn tuyệt đối.Khoa  áp dụng nghiêm ngặt các tiêu chuẩn thực hành qui trình kỹ thuật gây mê phẫu thuật an toàn theo các hướng dẫn quốc tế. Với một đội ngũ bác sĩ và điều dưỡng gây mê có trình độ cao, giàu kinh nghiệm, Thuốc gây mê tốt ít tác dụng phụ cùng với các trang thiết bị hiện đại như máy dò thần kinh, máy siêu âm, hệ thống kiểm soát đường thở khó…Khoa gây mê đã triển khai nhiều kỹ thuật gây mê cho phẫu thuật, nội soi tiêu hóa,nắn bó bột, giảm đau trong đẻ… đã mang lại chất lượng cao và an toàn là địa chỉ tin cậy để bệnh nhân lựa chọn khám và điều trị.