Vai trò của xét nghiệm vi sinh trong chẩn đoán viêm đường hô hấp trên

Viêm đường hô hấp trên là một trong những vấn đề đáng quan tâm đối với sức khẻo cộng đồng. Việm chẩn đoán các tác nhân gây bệnh nhiễm khuẩn đường hô hấp trên là rất  quan trọng. Và xét nghiệm Vi sinh là phương pháp đang được áp dụng rộng rãi để chẩn đoán viêm đường hô hấp trên với ưu điểm là trả kết quả nhanh và chính xác. Là tiêu chuẩn xác định chính xác bệnh.

Cấu trúc đường hô hấp trên

Đường hô hấp trên gồm xoang, đường mũi, hầu họng và thanh quản có nhiệm vụ dẫn không khí từ môi trường bên ngoài cơ thể, sưởi ấm, làm ẩm, thanh lọc và sau đó đưa không khí đến phổi để thực hiện quá trình hô hấp, trao đổi khí. Vì là các cơ quan tiếp xúc trực tiếp với môi trường bên ngoài nên chúng rất dễ bị tấn công từ các tác nhân gây bệnh như virus, vi khuẩn, nấm… Trong đó, virus là nguyên nhân gây viêm đường hô hấp phổ biến nhất. (1).

Khi một hoặc nhiều bộ phận của đường hô hấp bị viêm, nhiễm trùng (viêm đường hô hấp), quá trình đưa không khí đến phổi gặp khó khăn, từ đó, có thể gây ảnh hưởng đến nhiều cơ quan khác trong cơ thể. Tình trạng nhiễm trùng ở các bộ phận khác nhau trong đường hô hấp trên sẽ có thể gọi khác nhau. Một số bệnh viêm đường hô hấp trên thường gặp như: viêm xoang, viêm hầu họng, viêm phế quản, viêm thanh quản…

Viêm đường hô hấp trên có thể xảy ra bất cứ lúc nào trong năm, đặc biệt vào mùa thu và mùa đông. Bệnh có thể tái phát nhiều lần trong năm: khoảng 2-4 lần/năm đối với người trưởng thành, khoảng 10 lần/năm đối với trẻ em. Bệnh không chỉ gây ảnh hưởng đến sức khỏe mà còn có thể đe dọa tính mạng của người bệnh khi không được chăm sóc và điều trị sớm, đúng cách.

Các xét nghiệm vi sinh chẩn đoán viêm đường hô hấp trên

Xét nghiệm nhuộm soi các tác nhân gây bệnh: (Xét nghiệm được công nhận ISO 15189:2022) dựa trên hình ảnh để tìm các tác nhân gây bệnh viêm đường hô hấp trên do vi khuẩn, vi nấm. Là phương pháp dễ thực hiện tuy nhiên kết quả thường có giá trị chẩn đoán sơ bộ và định hướng cho các xét nghiệm tiếp theo. Chỉ trong một số trường hợp mới có giá trị chẩn đoán khẳng định.

Kỹ thuật viên thực hiện xét nghiệm nhuộm soi trực tiếp

Xét nghiệm nuôi cấy – kháng sinh đồ phát hiện tác nhân gây bệnh, là tiêu chuẩn vàng để xác định tác nhân gây bệnh là vi khuẩn, vi nấm. Bệnh phẩm nuôi cấy thường là dịch tỵ hầu và các dịch hầu họng, khoang miêng khác…  tuy nhiên tỷ lệ bắt được các tác nhân  gây bệnh bằng phương pháp nuôi cấy chỉ khoảng 30-40%. Bên cạnh đó xét nghiệm nuôi cấy còn có thể tạp nhiễm và thời gian nuôi cấy kéo dài khoảng 3-4 ngày mới có kết quả kháng sinh đồ. Kháng sinh đồ giúp cho việc lưa chọn kháng sinh được đặc hiệu và tránh tình trạng kháng kháng sinh nhược điểm là phải nuôi cấy dương tính mới có thể làm kháng sinh đồ được. Ngoài ra khi nuôi cấy bệnh phẩm dịch hô hấp thường có các vi khuẩn khó mọc đòi hỏi nuôi cấy ngay lập tức vào các môi trường chuyên dụng điều này gây khó khăn cho các phòng xét nghiệm mà không phải phòng xét nghiệm nào cũng có thể đáp ứng được.

Kỹ thuật viên thực hiện xét nghiệm nuôi cấy

Xét nghiệm sắc ký miễn dịch phát hiện tác nhân gây bệnh liên quan đến Virus là chủ yếu :  Bằng cách  lấy bệnh phẩm là dịch tỵ hầu, huyết thanh… của bệnh nhân dựa trên phát hiện kháng nguyên, kháng thể trong mẫu bệnh phẩm các tác nhân như virus Cúm A, Cúm B, RSV (virus hợp bào hô hấp), Adenovirus, Sars Covi – 2 …Kết quả có trong vòng 30 phút ưu điểm của xét nghiệm là nhanh và nhạy nhưng độ đặc hiệu của xét nghiệm không cao từ 60-90% và còn phụ thuộc vào  khả năng lấy mẫu bệnh phẩm của nhân viên lấy mẫu.

Kỹ thuật viện thực hiện sắc kỹ miễn dịch chẩn đoán virus đường hô hấp

Xét nghiệm sinh học phân tử (Real-time PCR) : Là phương pháp sử dụng các gen mồi để tìm ra các gen đặc hiệu của vi khuẩn, virus gây bệnh. Ưu điểm của xét nghiệm sinh học phân tử là độ nhạy và độ đặc hiệu cao, có thể phát hiện tình trạng nhiễm trùng và tình trạng đáp ứng  thuốc điêu trị, tìm nguồn gốc của bệnh dựa vào dịch tễ. Đặc biệt phương pháp Real-time PCR cho kết quả nhanh hơn xét nghiệm nuôi cấy giúp cho bác sỹ chẩn đoán nhanh nguyên nhân gây bệnh từ đó đưa ra phác đồ điều trị chính xác.

Tuy nhiên xét nghiệm cần phải có các trang thiết bị hiện đại, cơ sở vật chất cao, chi phí tốn kém và không phải tác nhân nào cũng có gen đặc hiệu ổn định. Bên cạnh đó cần các đội ngũ nhân viên đủ năng lực để thực hiện các xét nghiệm này.

Kỹ thuật viện thực hiện xét Xét nghiệm sinh học phân tử chẩn đoán vi khuẩn Mycobacterium Tuberculosic

Phương pháp xét nghiệm Vi sinh trong chẩn đoán viêm đường hô hấp trên gồm các xét nghiệm từ đơn giản như soi trực tiếp đến nuôi cấy, miễn dịch hay xét nghiệm đòi hỏi độ chính xác cao như sinh học phân tử (xét nghiệm Real- time PCR). Việc áp dụng phù hợp các xét nghiệm này giúp bác sỹ sớm đưa ra được chẩn đoán chính xác, liệu pháp điều trị trúng đích, tránh tình trạng kéo dài điều trị do điều trị theo kinh nghiệm và mang lại hiệu quả tối ưu cho bệnh nhân.

Bệnh viện Đa khoa Hà Đông là một trrong những Bệnh viện hạng I của Sở y tế Hà Nôi, với đội ngũ y bác sĩ chuyên môn cao, trang thiết bị hiện đại, dịch vụ tư vấn khám nhiệt tình, chuyên nghiệp. Khoa Vi sinh – Bệnh viện đa khoa Hà Đông đã đạt ISO 15189:2022 về chất lượng xét nghiệm. Khách hàng khi chọn thực hiện các xét nghiệm tại đây thì hoàn toàn có thể yên tâm về độ chính xác của xét nghiệm.

Nguồn tham khảo

• Faap, K. H. M. (2023, August 2). URTI: A GoodRX Guide to Upper Respiratory Tract Infection. GoodRx. https://www.goodrx.com/conditions/upper-respiratory-infectio
• Giáo trình vi sinh Y học (2014) GS.TS Lê Huy Chính ,Nhà xuất bản Y học